کد مطلب:47115 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:3

گنجینه پرسمان » قرآن

الف ـ آيا ميان آية 42 سورة مباركه حجر كه ميفرمايد: تو ]= شيطان[، بر بندگانم تسلط نخواهي يافت... از يك سو و آيه 85 از سورة مباركه ص كه در آن آمده است: ]به حق سوگند[ كه جهنم را از تو و هر يك از آنان كه از تو پيروي كنند، پر خواهم كرد. تعارضي وجود ندارد؟

ب ـ ماهيت شيطان چيست؟ آيا از ملائكه است يا از جنيان و چگونه معلم ملائكه بوده است؟

ج ـ آيا ابليس، همان شيطان است؟

د ـ چرا در قرآن كريم، گاهي لفظ شيطان و زماني واژة شياطين آمده است؟

'û ـ معناي لغوي شيطان چيست؟

با تأمّل در دو آيه شريفة فوق، اين نتيجه به دست ميآيد كه ميان آن دو، تعارضي وجود ندارد، چرا كه در آيه نخست آمده است: إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَـَنٌ إِلآمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِين; تو ]= شيطان[، بر بندگانم چيره نخواهي گرديد، مگر گمراهاني كه از تو پيروي كنند. همان گونه كه ملاحظه ميگردد، قلمرو نفوذ شيطان، انسانهاي گمراهي هستند كه در مسير پيروي از او گام برميدارند. در آيه دوم نيز، همين سخن با بياني ديگر تكرار شده است، چرا كه در اين آيه ميخوانيم: لاَ ئَمْلاَ ئَنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَ مِمَّن تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِين; ]سوگند به حق[ كه جهنم را از تو و هر كسي كه از تو پيروي كند، پر خواهم نمود. در اين آية شريفه نيز، بسان آية پيش، سخن از شيطان و انسانهايي است كه بدو پيوستهاند، با اين تفاوت كه در آية نخست، انسانهاي ياد شده، زير سلطة شيطان، توصيف شدهاند، و در آية دوم، اين سخن يادآوري شده است كه همين مجموعه، جهنمي خواهند شد. روشن است كه سبب جهنمي شدن آنان، ايجاد پيوند با شيطان است; همان كه در آيه نخست براي اشاره گرديده است; از اينرو، دو آيه ياد شده يك ديگر را تكميل ميكنند و تعارض ميان آن دو، ديده نميشود.

ب ـ با توجه به آيات قرآن كريم، معلوم ميشود كه شيطان، از گروه جنيان بوده است و به دليل سرپيچي از امر پروردگارش، از زمرة آنان خارج گرديد. در اين جا به يك مورد از آيات ياد شده اشاره ميشود: ...كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّه; (كهف،50)، ]به ياد آوريد زماني را كه به فرشتگان گفتيم: براي آدم سجده كنيد! آنها همگي سجده كردند، جز ابليس[ كه از جن بود و از فرمان پروردگارش بيرون گرديد. در اين آيه شريفه، گرچه به دليل اين كه ابليس از ملائكه استثنا شده است; از اين رو، اين توهّم را به وجود ميآورد كه از جنس آنان بوده. اما دلايلي وجود دارد كه توهم ياد شده، درست نيست. يكي همين آيه شريفه است كه براي رفع توهم فوق، عبارت كان... را به دنبال كلمات قبل آورده است; ديگر آن كه فرشتگان، به دليل دارا بودن انحصاري جوهر عقل، و نه شهوت، معصومند و گام نهادن در راه طغيان و كفر، دربارة آنان منتفي است. به حساب آوردن مفهوم لغوي جن در اين آيه، يعني پنهان از ديدهها كه در نتيجه او را در قلمرو ملائكه داخل كند نيز درست نيست، چرا كه منطق خود شيطان از سرپيچي بر سجده بر آدم چنين بود: خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُو مِن طِين;(اعراف،12)، مرا از آتش آفريدي و او را از خاك، و آتش از خاك برتر است. و ميدانيم كه قرآن ميفرماي: جن از شعلههاي مختلط آتش آفريده شده است (الرحمن،15) در مورد قسمت اخير سؤال بند ب، كه چگونه شيطان معلم فرشتگان بوده است، بايد گفت: در هيچ كجاي قرآن كريم، چنين مطلبي نيامده است، ولي از استثناي ياد شده در آيه شريفه كه او را در رديف ملائكه ذكر كرده است، ميتوان دريافت كه به جهت ويژگيهايي كه داشت، در صف آنان جاي گرفته بود و روشن است كه اين خصوصيات، برخاسته از بندگي، اطاعت و قرب به پروردگار بوده است.

ج ـ آن چه در آيه شريفه، مورد بحث واقع شده ، سركشي ابليس از فرمان الهي است، نه شيطان; از اينرو، شيطان يك مفهوم كلي است كه ابليس، مصداق و فردي از اين عنوان كلي ميباشد.

د ـ شيطان به معنايعاري بودن از خير، دوري از حق و رحمت و انحراف از راه صحيح هدايت است; از اين رو، شامل هر موجود شرور، متكبّر و سرپيچي كننده از فرمان الهي، به گونهاي كه او را از درگاه الهي بيرون براند، ميگردد; اما در اصطلاح، بر ابليس و ذريّه و ياران او اطلاق ميشود; اما ابليس، موجودي ازآفريدههاي خداوند است كه بشر را به شر دعوت كرده او را به گناه فرا ميخواند. آياتي از قرآن كريم، به راهكارهاي نفوذ شيطان ]= ابليس[ در انسان اشاره دارند. برخي از آيات عبارتاند از: اعراف / 27; نحل / 63; نسأ / 60 و 61 و...